Zonder Titel is de voormalige Couleur Locale en Maandag Gesloten van de Volkskrant, een tweewekelijkse rubriek die is gewijd aan avant-garde en cutting-edge kunst die je niet zo snel in de grote musea vindt, maar in de galeries en kleinere kunstenaarsinstellingen. Of online en in het theater, zoals deze keer.

 

*

 

Fogetje

 

En toen bevond ik me thuis op de bank ineens in Singapore. En alsof dat niet al gek genoeg was, leefde ik ook nog eens hartstochtelijk mee met de avonturen van Myna, een kleine zwarte vogel, of zoals fotograaf Anaïs López zegt: ‘een fogetje’. Het montere beestje, hoog op de gele pootjes, doet geen vlieg kwaad en houdt van zingen, maar in Singapore wordt het gezien als staatsvijand nummer 1 vanwege zijn gekrijs. Conclusie: alle Myna’s moeten dood. Super zielig.

Waar gáát dit over, vraagt u? Dat dacht ik dus ook daar op die bank. Ik keek naar The Migrant, een nieuw multimediaproject van Anaïs López. Haar projecten bestaan altijd uit méér dan alleen fotografie (er hoort geluid bij of bewegend beeld, een website, storytelling) en ze zitten vaak ergens tussen documentaire en sprookje in. Dat geldt ook voor The Migrant, waarvoor López onder andere samenwerkte met journalist/filmmaker Eefje Blankevoort en radiomaker Laura Stek. Het verhaal van Myna wordt verteld met een scheut magisch realisme, waardoor je aanvankelijk denkt: Is dit echt of word ik voor de gek gehouden?

Het is echt. In vijf mooie afleveringen maakt López samen met het Indonesisch sprekende ‘fogetje’ het publiek vertrouwd met de geschiedenis van de Myna, Acridotheres javanicus, van geliefde zangvogel tot schietschijf. Dat het beestje is gaan krijsen, blijkt te komen door zijn leefomgeving. Singapore is een drukke metropool; om daar bovenuit te komen moest Myna wel gaan schreeuwen.

Verstilde of juist versnelde filmbeelden worden afgewisseld door losse foto’s en stop-motions. Serieus, maar niet al te overdreven ernstig, doet López haar verhaal. Soms blijft ze iets te lang zwijgend in beeld, alsof de camera uit is op tranen. Soms wordt van Myna, die binnen honderd jaar van Java en Borneo naar Singapore en uiteindelijk naar Myanmar emigreert, net iets te opzichtig een menselijke asielzoeker gemaakt, verstoten, opgejaagd en uiteindelijk liefdevol opgenomen (oeps, spoiler alert).

Klein bier. López flikte het weer. Ongehinderd door wat wel of niet tot de praktijk van een fotograaf zou moeten behoren koos ze, zonder haar eigen visuele taal te verloochenen, de meest geschikte vorm voor haar verhaal. Naast de webdocumentaire verscheen ook een groot pop-upfotoboek, ontworpen door Teun van der Heijden. Dat wordt niet verkocht in de boekwinkel, maar door López gebruikt wanneer ze het verhaal van Myna vertelt tijdens live performances.

The Migrant. A bird on the run. Een multimediaproject van Anaïs López. migrant.nu

 

 *

 

De koker van Pallandt

 

Als fotograaf ben je niet gebonden aan een boek, de krant of een tentoonstellingszaal. Online liggen mogelijkheden, net als in film en theater. Roosmarijn Pallandt koos de laatste optie. Haar werk is op dit moment te zien in het toneelstuk Heidegger van theatermaker Bo Tarenskeen. Het is een solovoorstelling waarin Tarenskeen, op sokken, in de huid kruipt van een fictieve Joodse professor, die zijn vriendschap met filosoof Martin Heidegger overdenkt en zich afvraagt hoe het kan dat zo’n geniale man in staat was om Hitler te bewonderen. Dat alleen is al indrukwekkend. Maar het wordt nog indrukwekkender door de achtergrond waartegen die eenzame professor staat te praten.

Die is simpel: een groot doek waarop zwart-wit foto’s worden geprojecteerd. De foto’s (en het lichtplan) komen uit de koker van Pallandt, die tijdens de voorstellingen het decor live tevoorschijn tovert. De meeste foto’s zijn van haarzelf: donkere boslandschappen met elkaar verdringende boomstammen, palmbladeren waar een beetje licht op valt, exotische bodembegroeiing, bloemetjes van heel dichtbij. Soms zit er een foto tussen die ineens de maan toont (niet de maan, legt Tarenskeen uit, maar een bedlampje in het donker). Een enkele afbeelding is afkomstig uit het archief van Spaarnestad Photo.

Monoloog en achtergrond vertellen elk hun eigen verhaal. ‘Ik wilde niet te veel beelden gebruiken,’ vertelde Pallandt na afloop van de voorstelling in Haarlem. ‘De monoloog is al zo intens, dan ga je snel te ver.’ Slechts één keer in het stuk reageert ze met een foto direct op de tekst. En aan het begin vertelt de professor over de reizen die hij heeft gemaakt en de inheemse culturen die hem leerden anders tegen de dingen aan te kijken. Wie het werk van Pallandt kent, weet dat zíj die reizen heeft gemaakt. Haar contemplatieve werk verkent onder andere de mate waarin mens en natuur elkaar beïnvloeden. Wat mooi om dit in het theater over het voetlicht te brengen.

Heidegger, door Bo Tarenskeen en Roosmarijn Pallandt. Speeldata: botarenskeen.nl

 

 *

 

Joepie! Twee nieuwe kunstlocaties in Den Haag, waar het sowieso al lekker kunstkijken was. In een historisch pand aan het Westeinde zit vanaf nu …ism project space, een experimentele ruimte voor plannen en ideeën. De eerste tentoonstelling is van kunstenaarsduo Topp & Dubio. Being Stuck in the Middle of the Moment gaat niet over kunst, maar over de kunstenaar. In de Boekhorstraat opende Page Not Found, een boekwinkel slash tentoonstellingsruimte voor kunstenaars die hun werk in boek-, dan wel in anderszins geprinte vorm tonen.

…ism project space, Westeinde 31a, Den Haag

Page Not Found, Boekhorststraat 25A, Den Haag

 

---

Deze aflevering van Zonder Titel werd gepubliceerd op 8 maart 2018 in de Volkskrant.