Het lag niet in de lijn der verwachting dat deze kinderen op 1 oktober weer naar school zouden gaan. Afgelopen mei was volgens experts de lijn der verwachting voor de armste landen in de wereld, waartoe Burkina Faso behoort, juist dit: nog meer armoede, nog meer politieke onrust. Nog meer ouders die vanwege de pandemie nog minder geld zouden verdienen, waardoor ze hun kinderen nog vaker thuis nodig zouden hebben. En omdat de armste landen waarschijnlijk het langst moeten wachten op een eventueel vaccin, voorspelde men dat miljoenen kinderen misschien wel nooit meer naar school zouden terugkeren.

Het artikel op de website van The Washington Post was destijds voorzien van een andere foto van Olympia de Maismoint: een foto van een leeg klaslokaal, genomen halverwege maart 2020, toen de wereldwijde quarantaine net begonnen was. Er lagen nog wat verfrommelde kledingstukken op een houten bankje, er stond nog wat uitleg op het schoolbord, verder was de ruimte uitgestorven.

En kijk nu eens (of in elk geval: vorige week nog). De openbare school in de hoofdstad Ouagadougou, dezelfde die in maart nog zo leeg oogde, ging weer open en De Maismont was er opnieuw bij om dat vast te leggen. Voor de deur verzamelde zich een menigte kinderen, dicht op elkaar gepakt. De meeste van hen droegen een mondkapje. Op andere beelden van de fotograaf zie je ze in de klas zitten. Het jongetje in het geel met zwart geblokte hemd, dat op de foto hierboven recht de camera in kijkt, zijn mondkapje op half zeven, het jongetje met de platte rode rugzak – ze ogen nog wat onwennig, maar ze vullen het lokaal weer, zoals het hoort.

De Maismont is gespecialiseerd in het fotograferen van scholen en kinderen in Burkina Faso, zo blijkt uit haar foto-overzicht op de website van agentschap Getty. Ze zit graag midden tussen de leerlingen en kijkt vanuit hun positie naar de docenten die uitleg geven op het bord. Ze gaat diep door de knieën wanneer de kinderen tijdens een noodoefening als de wiedeweerga onder hun schoolbanken moeten kruipen, hun armen beschermend over hun hoofd gevouwen, en ze vangt tussen de ledematen, de schooltassen en de slippers de blik op van twee kinderen die ernstig en ook een beetje gelaten haar lens in kijken. Want die coronaepidemie is lang niet de enige reden dat de scholen in Burkina Faso hun deuren moesten sluiten; dat gebeurt om de haverklap vanwege de voortdurende terroristische dreiging.

Al die foto’s had ik kunnen kiezen. Het meisje dat ingespannen aan het tellen is met behulp van flessendoppen. Leeg lokaal, vol lokaal – een mooie combinatie. Maar het werd deze, en eigenlijk in de eerste plaats vanwege een detail, een klein gebaar dat opviel en bleef hangen.

Natuurlijk, deze school in Ouagadougou is weer open en op de eerste dag verzamelden zich meer kinderen dan verwacht: dat is goed nieuws en leverde een hoopvolle foto op. Maar over de schoolcarrière van deze kinderen zal niemand zich al te veel illusies maken. Eén positieve foto maakt nog geen rooskleurige toekomst.

Misschien dat het detail daarom zo opviel. Voorste rij, vierde kind van rechts: een meisje met in de lucht priemende vlechtjes en een blauwe jas. Hoe vaak stond zij al op deze manier buiten te wachten tot de deur openging? Hoe vaak lag zij al op de grond onder haar bank, het hoofd begraven onder haar armen, neus tegen de slippers van haar buurman? Hoe vaak gaat dit nog gebeuren, het sluiten, openen, sluiten, openen van de school? En hoe vaak zal die fotograaf daar nog bij zijn?

Te midden van dit alles legt zij haar hoofd tegen de rug van het meisje vóór haar. Rust, veiligheid, steun – het is haar gegund. Gelukkig zag de fotograaf het ook.

Dit artikel verscheen op 10 oktober 2020 in de Volkskrant in de rubriek Beeldvormers.