De rubriek Beeldvormers onderzoekt hoe een foto onze kijk op de werkelijkheid bepaalt. Deze keer: hoe een foto zowel het einde als het begin van een zoektocht is.

Het is gek hoe een foto voor sommigen een punt achter een verhaal kan zetten en voor anderen juist een begin is. Ik zag een foto van twee gletsjerlijken, op nieuwssites aangekondigd met de zin: ‘Lichamen verdwenen Zwitsers paar na 75 jaar bevroren gevonden’. Zoiets vereist altijd mijn onmiddellijke aandacht, net als verslagen over vergeten en herontdekte Parijse huizen waar de tijd honderd jaar stil heeft gestaan of mammoeten die puntgaaf onder het permafrost vandaan komen. De foto’s die dit soort nieuws vergezellen sturen de blik regelrecht de geschiedenis in, vaak naar een tijd waarin fotografie nog niet eens bestond.

Nu ging het om de opgedoken lichamen van Marcelin en Francine Dumoulin. Het Zwitserse echtpaar, destijds respectievelijk 40 en 37 jaar, was op 15 augustus 1942 vanuit hun dorp Chandolin in de Alpen de koeien gaan melken en nooit meer teruggekomen. De twee lieten zeven kinderen achter, de oudste elf en de jongste vier jaar. En Francine was ook nog zwanger toen ze verdween. Waarschijnlijk is ze met haar man in een gletsjerspleet gevallen. Maar wat de aarde verzwelgt, geeft ze vaak ook weer prijs, zeker in deze tijd van global warming. De laatste jaren hebben de Alpen regelmatig de uitgemergelde lichamen van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog naar boven gewerkt, perfect gemummificeerd in de sneeuw.

Schoenen en kleding van het Zwitserse echtpaar ©AP: Glacier 3000

Voor de kinderen van Marcelin en Francine Dumoulin was de vondst van de lichamen het einde van een horrorverhaal dat hun levens tekende. 75 jaar hadden ze geleefd met de meest vanzelfsprekende verklaring: dat hun ouders in de bergen waren verongelukt. Er kwam alleen nooit bewijs. Nu was daar plots het bericht dat iemand twee lichamen had gevonden bij de skilift. Er waren foto’s waarop duidelijk te zien was dat het om lichamen van lang geleden ging. Kleren en schoenen waren afkomstig uit de jaren veertig, bovendien waren er detailopnames van een zakhorloge en een boek. En ten slotte was er een hoofd, een goed geconserveerd, herkenbaar hoofd. Op de foto hierboven is het van opzij te zien, er zit nog wat haar op de schedel. Een tweede foto (die ik online tegenkwam, maar later nergens meer kon vinden) was van een andere kant genomen en toonde het volle gezicht, waarschijnlijk dat van Francine. Een rond, breed gezicht, zoals op het dubbelportret van de ouders dat ook gepubliceerd werd in de nieuwsberichten.

De gruwelfoto’s leverden het bewijs dat geen DNA-test meer kon overtreffen. Eindelijk konden de kinderen hun vader en moeder begraven en een punt zetten. Voor mij, iemand die er niets mee te maken had en toch griezelend had zitten turen naar andermans leed, waren de foto’s juist het begin. Ik trok de beelden niet. Het was niet alleen dat hoofd op de ene foto dat me aanstaarde zodra ik mijn ogen dicht deed. Het waren ook die vrouwenschoenen op de voorgrond van de andere foto, elegant neergevlijd alsof hun eigenaar een macabere cancan danste. De beelden waren zo onontkoombaar dat ik een uitvlucht zocht, de andere kant op.

Wat zeiden die gruwelijke foto’s nou helemaal? Waarom zou ik deze wel geloven en andere niet? En als, zo dacht ik, de fotografie blijkbaar zo machtig is dat ze twee mensen dood kon verklaren, kon ze dan niet net zo goed een bewijs leveren van hun voortbestaan? Een zoektocht op internet leverde binnen een paar uur verscheidene alternatieve levensroutes voor het echtpaar Dumoulin op. Ik vond Marcelin en Francine aan een ijsbar, nippend van een drankje, op een slee getrokken door een enorme hond, voor altijd innig samen skiënd. ‘Verdwenen echtpaar na 75 jaar gered door de fotografie.’ Wat een ontdekking.

IJsbar, St. Moritz, Zwitserland, ca. 1930

Van alpinestyle56.com

St. Moritz, ca. 1930

Dit stuk verscheen op 29 juli 2017 in de Volkskrant.