Beeldvormers is een relatief nieuwe fotorubriek in de zaterdageditie van de Volkskrant, eentje die onderzoekt hoe een foto ons wereldbeeld bepaalt. Elke week wordt-ie door iemand anders geschreven (maar eigenlijk vooral door de chef Kunst & Media, Mark Moorman). Ik heb het ook een paar keer gedaan. Dit was de eerste, onder meer naar aanleiding van een foto van de Amerikaanse gouverneur Chris Christie, die languit lag te genieten van zijn privileges, maar geen rekening had gehouden met een fotograaf in een vliegtuigje. Gepubliceerd op 8 juli 2017.

 

 

 

Vanuit de lucht is alles zoveel duidelijker. Zoveel simpeler. Hoe vaak wordt ons niet aangeraden, als er een probleem is waar we niet uitkomen, een situatie waarvan begin en eind verdwenen lijken: ga er eens boven zweven. Doe als een vogel. Misschien zie je het dan helderder. Van een afstand op de dingen neerkijken zet ze in perspectief. Dat lieten de ontwerpers Charles en Ray Eames al zien in de film Powers of Ten (1977). Die begint met een gedetailleerde opname van een picknick op een grasveld ergens in Chicago en zoomt vanaf daar steeds tien keer verder uit, net zolang tot de aardbol een onbetekenend stipje is in een onmetelijke ruimte en wij, de mensen op het picknickkleedje, kleiner dan het kleinst denkbare deeltje.

Je kunt ook op een andere manier opgaan in het Kosmisch Bewustzijn. Yoga schijnt een goeie te zijn, als je je daar tenminste aan kunt overgeven. Op 21 juni 2017 rolden duizenden mensen hun blauwe matjes uit midden op Times Square in New York. Ze waren bij elkaar gekomen om de zomerzonnewende te vieren op het drukste plein van de stad, daar waar het gekrioel van auto’s, bussen, taxi’s, voetgangers om het hardst vecht met het geknipper van reclameboodschappen en de eindeloze herrie. Petje af voor degene die daar een geloofwaardige zonnegroet weet te brengen, en dat was natuurlijk precies de uitdaging.

Boven Times Square bevond zich fotograaf Lucas Jackson (middels vliegtuig, helikopter, drone of in een hoog gebouw, daar wil ik vanaf zijn). Vanuit vogelperspectief was het contrast tussen het woelige plein (rook, taxi’s, pijlen) en het provisorische stilteoord het mooist zichtbaar. Er zat maar een dun spijlenhekje tussen; toch leek het plein voor even opgedeeld in twee verschillende werelden, die van de dromers en die van de harde realiteit. Niemand stak over. De foto oogt prettig opgeruimd, alsof iemand van bovenaf de boel geordend heeft: soort bij soort. Heerlijk helder hokjesdenken.

Dat lijkt op wat de Zwitserse komiek en kunstenaar Ursus Wehrli doet. Die rangschikt de wereld al jaren fotografisch, het liefst vanuit vogelvlucht. Hij maakt steeds twee beelden: het ene van bijvoorbeeld een parkeerplaats met lukraak geparkeerde auto’s, het andere van diezelfde parkeerplaats, maar dan met alle auto’s op kleur geordend. Of hij fotografeert een grasveld met daarop, uitgestrooid als confetti, zonnebadende en rennende mensen, handdoeken, parasols, speelgoed. En voilà, op de volgende foto liggen alle losse elementen keurig op een rij: de handdoeken bij de handdoeken, de mensen naast de mensen, enzovoorts. Opgeruimd staat netjes.

Iets van die strekking moet ook de Amerikaanse gouverneur Chris Christie op 2 juli 2017 hebben gedacht nadat hij het Island Beach State Park in New Jersey van overheidswege had laten vrijmaken. Iets met geld en vergunningen en bla-di-bla. Daarna ging hij lekker zelf met zijn familieleden op het lege strand zitten, vlakbij zijn strandhuis. Haha, had hij het plebs even tuk. Helaas had Christie buiten fotograaf Andrew Mills gerekend, die op zondag met een piloot in een vliegtuigje naar het gebied was gevlogen, een havik op zoek naar een prooi.

‘Wisten we van tevoren dat hij aan het zonnebaden zou zijn op een verlaten strand?’ zei Mills later tegen Time. ‘Nee, maar we waagden het erop en het was het waard.’

Aanschouw Christie, de vleesgeworden arrogantie op een strandstoeltje. Ontluisterend is de foto waarop hij omhoog kijkt, recht in het oog van de camera, met om hem heen die leegte. Maar zoom nog wat verder uit en er blijft niets van hem over.

Al die mensen op hun kleedjes. Ze voelen zich één, ze voelen zich nietig, ze voelen zich god, maar dit staat vast: ze doen maar wat. Van bovenaf is het nog zoveel duidelijker.