Hoe vaak zal een poetsdoekje een gat in de lucht springen? Niet vaak, maar ik gok dat dit witte exemplaar, hier aan de muur van het Stedelijk Museum in Amsterdam, de afgelopen tijd zeker twee keer uit zijn lijstje is gebarsten van poetsdoekenvreugde. De eerste keer toen het hoorde dat het Haarlemse verzamelaarsechtpaar Pieter en Marieke Sanders een deel van zijn kunstcollectie ging schenken aan het Stedelijk Museum, een schenking die nu gedeeltelijk te zien is op de tentoonstelling Addition. De tweede keer toen het poetsdoekje na veertien jaar werd herenigd met een serie foto’s van een performance uit 1992, waarin de Super Allespoetser een glansrol vervulde.
Nergens wordt het belang van de schenking voor het museum duidelijker dan in dit geval. Natuurlijk: het Stedelijk werd dankzij de gulle donatie (werken van 92 kunstenaars, vooral fotografie en videokunst) onder andere ook een vroeg schilderij van Jan Andriesse, een jurk van Alicia Framis en een foto van Marnix Goossens rijker, stuk voor stuk interessante en gewenste aanvullingen op de bestaande collectie. Maar déze aanvulling was voor het eenzame poetsdoekje, dat in 2000 aan het museum werd geschonken door kunstenaar Job Koelewijn en galerie Fons Welters, van levensbelang. Pas nu de foto’s van Koelewijns afstudeerproject ernaast hangen, een prachtige reeks die in koele blauwtinten laat zien hoe vier dames in Spakenburgse klederdracht het glazen Rietveldpaviljoen bij de Rietveld Academie schrobben tot het glanst, is duidelijk dat het doekje destijds een cruciaal onderdeel was van een kunstwerk.
Het is natuurlijk aardig wanneer grote verzamelaars met een museum meedenken. Of verzamelen langs dezelfde lijnen en met dezelfde maatstaven. Er komt altijd een moment dat de muren in hun huis vol raken en de kunstwerken ergens anders onderdak zullen moeten krijgen. Sommige verzamelaars laten daartoe hun eigen museum uit de grond stampen, andere zoeken aansluiting bij bestaande, verwante collecties. Pieter en Marieke Sanders kozen in 2013 voor de tweede optie. Niet alleen vanwege plaatsgebrek, maar ook, en vooral, omdat ze vonden dat de hedendaagse Nederlandse en internationale kunst uit hun privécollectie gezien moest worden door een groter publiek. Eerder al schonken ze 90 werken aan het Instituut Collectie Nederland.
Alicia Framis: 100 Ways to wear a flag, 2007
Addition, verdeeld over één grote museumzaal en een gang, is een frisse eerste kennismaking met de nieuwe werken, die in prettige samenhang met ‘oud’ werk worden gepresenteerd. Er zal ongetwijfeld een hoop gepuzzel aan vooraf zijn gegaan, maar vooralsnog laat deze tentoonstelling zien hoe goed de geschonken werken passen bij wat er al was.
Een video van Paulien Oltheten bijvoorbeeld (schenking), waarin de kunstenaar zich op de voor haar kenmerkende manier stort op de alledaagse bewegingen van mensen in de openbare ruimte, sluit mooi aan bij twee foto’s van Gérald van der Kaap (sinds 2003 in de museumcollectie), die dezelfde fascinatie op een andere manier verbeeldde. Drie sculpturen van David Jablonowski uit de museumverzameling kregen gezelschap van een vierde, regelrecht afkomstig uit het huis van het echtpaar Sanders. Voor sommige kunstenaars, zoals de Canadese fotograaf Stephen Waddell, is het dankzij de schenking de eerste keer dat hun werk in de collectie van het Stedelijk werd opgenomen.
Hoekje in Addition met onder meer Stephen Waddell, Gerald van der Kaap, Roy Arden en Paulien Oltheten
Maar wat vooral beklijft, is de nadruk op het menselijke, persoonlijke aspect van kunst verzamelen. Wie al even in de kunstwereld rondloopt, weet dat het echtpaar overal opduikt en goede contacten onderhoudt met veelal jonge kunstenaars. Daarvoor hoef je trouwens niet eens te weten hoe Pieter en Marieke Sanders eruitzien. Het is ook gewoon een kwestie van tentoonstellingsbordjes lezen en turven hoe vaak de werken uit hun collectie worden uitgeleend, omdat ze ‘gezien’ moeten worden. Met zulke verzamelaars mogen het Stedelijk Museum en kunstminnend Nederland, en ja, ook alle poetsdoekjes, erg blij zijn.
Addition: Schenking Pieter en Marieke Sanders. T/m 3 januari in het Stedelijk Museum Amsterdam. Publicatie 20 euro.
Gepubliceerd op 19 oktober 2015 in de Volkskrant.
Hoe voelt dat eigenlijk, wanneer de kunstwerken waarmee je dagelijks leeft plotseling van de muur worden gehaald en hartverscheurend lege plekken achterlaten in je huis? Bij de tentoonstelling Addition in het Stedelijk Museum in Amsterdam verscheen de bijzondere publicatie Object Onder / Object Below. Verzamelaars Pieter en Marieke Sanders gaven fotograaf Johannes Schwartz de opdracht om de weg die hun kunstwerken aflegden, van woonhuis tot museumdepot, vast te leggen. Daar gaan ze dan: opgerold, ingepakt, afgeplakt, bestickerd en beschermd, op naar een nieuwe toekomst. ‘Alles is vergankelijk’, schrijft het echtpaar manhaftig in het boek. Daar valt niets tegenin te brengen, maar soms is die vergankelijk best even slikken.
The Aubergine Coat 