Op 23 februari 2015 kreeg Marianne Zwagerman (volgens haar Twitter-biografie ‘Mediacriticus & Columnist. Schrijver. Innovatiestrateeg. Dagvoorzitter’) een boek. Ze wijdde er drie tweets aan. Eén: ‘Wat een geweldig kadootje in de post vandaag! Een bundeling van m’n tweets! Wat een verrassing!’ Twee: ‘Mijn hemel. Heb ik dit allemaal getwitterd? #tweetbundel’, met drie voorbeelden van redelijk gênante berichten erbij (‘Ik laat mannen in de eerste twee dateweken altijd ff in m’n Raro sturen. Als ze dan mutsen over groot of breed is het uit.’) Drie: ‘Oh god, mijn vader kan nu ook mijn tweets lezen #tweetbundel’, voorzien van een foto van vader Zwagerman die in haar Tweetbundel bladert.

Van gepaste trots naar schaamtevolle verbazing naar langzaam indalend besef: dit is globaal de reactie, wanneer mensen worden geconfronteerd met hun persoonlijke Tweetbundel, samengesteld door fotograaf Jan Dirk van der Burg. Het is ook niet niets natuurlijk. Heb je jarenlang dagelijks van die ultrakorte berichtjes de wereld ingestuurd, soms overdacht, soms impulsief of in een dronken bui, maar altijd met het idee dat je zo goed bent als je laatste, briljante en dolkomische, tweet en dat die ene pijnlijke van twee jaar geleden godzijdank verdween in de verrukkelijke vluchtigheid van het medium – komt iemand op het idee te gaan graven in jouw digitale prehistorie en de ‘beste’ uitspraken en ongemakkelijke selfies in een boek op te nemen.

‘Een papieren beeld van profileringsdrang’, noemt Jan Dirk van der Burg zo’n Tweetbundel, die bestaat uit een door hem gemaakte selectie van vaak duizenden twitterberichten en foto’s, een ‘analoge vorm van retweeten’. ‘Het is een nieuw podium voor waardevolle tweets die verloren dreigen te gaan in de krochten van het internet.’

Het overkwam Marianne Zwagerman. Het overkwam ook Barbara van Beukering, de voormalige hoofdredacteur van Het Parool, voetbaltrainer Aad de Mos en actrice Halina Reijn, stuk voor stuk fanatieke twitteraars. Maar Van der Burg dook ook in het twitterverleden van een varkenshoudster uit Horst, een gangsterrapper uit Amsterdam en de fractievoorzitter van Leefbaar Purmerend. Tot nu toe negen Nederlanders (aan de tiende wordt nog gewerkt) kregen zo’n autobiografie thuisgestuurd, waarvoor ze zelf door de jaren heen onwetend de inhoud hadden geleverd. ‘Ongeautoriseerd’ voegde Van der Burg daarom nog aan de omschrijving toe.

‘In het begin was ik best bang’, zegt hij. ‘Ik dacht dat mensen het zouden opvatten als een vorm van digitale stalking.’ Dat viel alleszins mee. Hij noemt het nu zelfs ‘een domme en conservatieve gedachte’. Inmiddels is hij erachter ‘dat ijdelheid het altijd wint van schaamte’. Ondanks de eerste schrik voelen de meesten zich gevleid, bedanken ze Van der Burg (via Twitter) of nodigen hem uit voor koffie. Hij zat op het terras met Aad de Mos, die aan de serveerster vroeg of ze een foto van hem en die ‘twitterjongen’ wilde maken (voor op Twitter).

‘Deze mensen’, zegt hij, ‘leven constant met een tweede scherm in hun hoofd. Ze denken de hele tijd: Maak ik iets mee? Is dit twitterwaardig? Want dan moet ik het delen. Daar verbaas ik me over.’

Uit die verbazing kwam zijn project voort. Het begon met het ‘volgen’ van Barbara van Beukering, omdat hij dacht dat het handig zou zijn om te weten wat de hoofdredacteur van Het Parool, zijn voormalige werkgever, te melden had. Maar hij raakte al snel ‘verstrikt in een privéleven’: reisjes langs de Seine, naar Gambia, dochters die het huis uitgingen, schoonzonen, de kerstmaaltijd en uitgebreide schaaldierfestijnen.

‘Het leek wel of ik in haar Whatsapp-groepje was beland. Ik vond het fascinerend. Je leert iemand kennen via een persoonlijk propagandakanaal, vol met hashtags – #mijlpaal, #hoogtepunt –, maar wat diegene zich niet te lijkt realiseren, is dat er vaak een behoorlijke discrepantie zit tussen wat je op Twitter zegt en hoe die berichtjes bij anderen aankomen.’

Klassieke voorbeelden: klagen over de regen terwijl je op de rode loper voor een première staat, een foto van een kwallenbeet delen met #marbella erbij, of aandachtziek twitteren over problemen ‘waarvan het zonneklaar is dat je die op een snelle manier kunt oplossen’, #help. ‘Op de computer ga je snel aan die tweets voorbij. Ik vroeg me af hoe het zou zijn als je er de tijd voor nam.’ Van der Burg ontdekte dat het werkte: ‘Op papier wordt een tweet een manifest’.

Toen is de fotograaf, wiens werk altijd bestaat uit het afzonderen van herkenbare, dagelijkse dingen die hij vervolgens in een nieuwe vorm presenteert, actief gaan zoeken. Tien heel verschillende Nederlanders wilde hij vinden, die allemaal persoonlijk twitterden, ‘goed illustratiemateriaal’ leverden en genoeg ruimte lieten voor interpretatie. Wat begon als een experiment groeide uit tot ‘oprecht het mooiste’ dat hij tot nu toe heeft gemaakt. ‘Ik benader Twitter als een voorstelling en haal eruit wat bij mij blijft hangen.’

De tweets die hij gebruikt om een verhaal te vertellen over iemands leven, zet hij sec op een pagina, zonder datum erbij. In sommige gevallen is de chronologie van belang, maar vaak husselt hij alles door elkaar, voor een zo groot mogelijke spanningsboog. ‘Het is de enige vrijheid die ik mezelf heb gepermitteerd. Ik wil dat mensen een Tweetbundel kunnen lezen alsof ze een jaartje met iemand meeleven.’

Dat lijkt goed gelukt. Eigenlijk is het enige probleem de Twitterterughoudendheid die hij aan het project overhield. Nu zijn Tweetbundels (tijdens een korte periode, zie boven) te koop zijn, zou het handig zijn om reclame te maken via zijn eigen persoonlijke propagandakanaal. ‘Dat is natuurlijk het dubbele aan dit alles. Ik walg van elke tweet over mezelf, maar ik weet dat ik het toch moet gaan doen.’ De slogan heeft hij al: ‘Zonder digitale overlast het beste van Twitter in de kast’.

ELIZA @muisje_eliza

Eliza, Eyewish-filiaalhoudster uit Gouda, wordt ook wel de ‘Twitterweduwe’ genoemd. Begin dit jaar ging haar man een pakje sigaretten halen en kwam niet meer terug. Hij was onwel geworden op straat en overleed in het ziekenhuis. Eliza zette alles live op Twitter: haar nuchtere constatering dat er een traumahelikopter boven haar huis vliegt, het besef dat die voor haar eigen man komt, de uitroep dat hij ‘DOOOOD GODVERDOMME DOOD’ is en dan de hele rouwperiode daarna. Van der Burg bouwde haar (dikke) Tweetbundel zorgvuldig op: via ontstellend veel berichten over dagelijkse beslommeringen, onder meer klachten over muggenbulten, belandt de lezer plotseling in een bloedstollende pageturner. ‘Eliza is een totaal open boek’, zegt hij. ‘Twitter is echt het tweede scherm in haar hoofd. Dit komt heel dichtbij een transparant leven, zoals bij de hoofdpersoon in The Circle van Dave Eggers.’ Twitter als openbare stream of consciousness.

LIONEL @LexxxusTheDon

Het boek LIONEL gaat van start als het relaas van een zelfbewuste gangsterrapper uit Amsterdam-Zuidoost. Hij houdt het ‘alle tijden Real’, vraagt zich geregeld retorisch af waarom hij zo knap en succesvol is, plaatst foto’s van wapens en heeft een obsessie met vaginale hygiëne. Jan Dirk van der Burg: ‘Lionel heeft het soort onverwoestbare zelfvertrouwen, waar je echt iets aan kunt hebben’. Maar ook in deze Twitter-feed zit een omslagpunt: Lionel wordt vader en vanaf dat moment gaat hij nadenken over zijn leven, vraagt hij zijn vriendin ten huwelijk en ‘verandert hij in een romantisch gourmettende huisvader’. Hij is de enige van wie Van der Burg het adres niet kon achterhalen en die geen Tweetbundel kreeg thuisgestuurd. ‘Ik benaderde hem uiteraard via Twitter, legde uit wat ik had gedaan en vroeg of hij de bundel wilde hebben. Hij was zo cool dat-ie gewoon terug twitterde: ‘Stuur me maar liever liefde man, maar ik waardeer het wel’.

**

Hoe zit het met de auteursrechten van de bundels? De twitteraars zelf hebben de rechten over hun foto’s, van de tekst is het onduidelijk. Dat maakt verkoop van de boeken lastig. Oplossing: via een crowdfundperiode van 40 dagen probeert Jan Dirk van der Burg zo veel mogelijk inschrijvingen en geld binnen te halen om de tweetbundels (nu nog in dummies) te laten vormgeven en in een verzorgde box aan te bieden, zonder er winst op te maken. Wie geld geeft, krijgt een box (100 euro) of losse bundel (15 euro). De bundels zijn daarna niet te koop, maar de fotograaf gaat er wel mee optreden. Hij leest dan voor uit de ongeautoriseerde biografieën van Barbara, Aad, Arie Wim, Halina, Jack, Marianne, Lionel, Elly en Eliza. Meer informatie via Twitter: @Jandirkcom.

Dit artikel werd gepubliceerd op 1 oktober 2015 in de Volkskrant.