Before They Pass Away van de in Nederland wonende Britse fotograaf Jimmy Nelson won afgelopen dinsdag de publieksprijs van de Dutch Doc Photo Award 2014. Het fotoproject was veruit favoriet onder de ruim 400 stemmers. Maar onder fotografen en fotografie-experts is discussie ontstaan. Op Facebook buitelen de meningen over elkaar heen. Belangrijkste kritiek: Before They Pass Away is geen documentairefotografie, maar het resultaat van een sterk geromantiseerde, naïeve kijk op de wereld.
Nelsons omvangrijke boek, dat goed verkocht schijnt te worden, is te zien op de tentoonstelling met de Dutch Doc-genomineerden. Het is de neerslag van dertien reizen die de fotograaf maakte, dankzij financiering van de Nederlandse zakenman Marcel Boekhoorn. Tijdens die reizen legde Nelson de leden van verschillende inheemse volken vast in technisch hoogstaande, esthetische portretten. De mensen poseerden voor de fotograaf in de traditionele kleding van de stam waartoe ze behoren. Belangrijkste uitgangspunt van Nelson: de authenticiteit van deze culturen vastleggen voordat die wordt opgeslokt door de moderne wereld. Niet voor niets worden zijn foto’s nu getoond in Rijksmuseum Volkenkunde in Leiden.
©Jimmy Nelson: Before They Pass Away. Maori, Nieuw Zeeland
‘Nelsons blik plaatst deze mensen in een natuurhistorisch museum’, zegt Taco Hidde Bakker, fotohistoricus met een specialisatie in antropologische fotografie. ‘Het is alsof ze buiten de geschiedenis leven. Hier en daar zie je verwijzingen naar de moderne wereld in de vorm van mobieltjes of camera’s, maar alles is bedekt met een romantisch patina.’
‘Mooi gemaakt, dat wel’, vindt fotograaf Jan Banning, ‘maar inhoudelijk volstrekte nonsens. Dit zijn ‘wilden’ die spelen alsof ze leven zoals honderd jaar geleden. Het is negentiende-eeuws spektakel met een sentimenteel sausje’.
©Jimmy Nelson, Before They Pass Away. Karo, Ethiopië.
Heeft de uitslag van de publiekswedstrijd in dit geval niet ook te maken met de locatie van de Dutch Doc-tentoonstelling? Die is namelijk te zien in het Tropenmuseum Amsterdam. Bij de ingang kregen alle bezoekers de afgelopen tijd een stembiljet, ook degenen die niet zozeer geïnteresseerd waren in documentairefotografie als wel in land- en volkenkunde. Was de uitslag anders geweest wanneer de tentoonstelling had plaatsgevonden in een fotografiemuseum?
‘Dat hebben wij ons ook afgevraagd’, zegt Anne Hoogewoning van Dutch Doc. ‘Maar het stemmen ging anoniem, dus je kunt niets aflezen aan de achtergrond van de stemmers. Dit is wat de meeste mensen het mooist vonden.’
Gepubliceerd in de Volkskrant op 12 juni 2014
©Jimmy Nelson, Before They Pass Away. Kazakhs, Mongolië.
***
The Sochi Project is de winnaar van de Dutch Doc Photo Award 2014. Vorige week werd de prijs voor documentairefotografie in het Tropenmuseum Amsterdam uitgereikt aan fotograaf Rob Hornstra en journalist Arnold van Bruggen. Hun project werd gekozen uit een shortlist van in totaal zes verschillende fotodocumentaires.
Jarenlang reisden Hornstra en Van Bruggen rond in de Kaukasus, het gebied waar de Russische stad Sotsji ligt en waar begin dit jaar de Olympische Winterspelen werden georganiseerd. Ze brachten de streek zorgvuldig in kaart en deden verslag van het dagelijkse leven in dit subtropische conflictgebied. The Sochi Project bestaat uit verschillende onderdelen, waaronder een website en diverse boeken en tentoonstellingen. De jury van de Dutch Doc Award roemde bij monde van juryvoorzitter Dirk van Weelden het project vanwege de ‘kracht van de combinatie van tekst en fotografie’.
‘The Sochi Project is een ambitieuze en moedige poging dieper door te dringen in een omgeving en een onderwerp dan doorgaans mogelijk is’, aldus de zeskoppige jury. ‘De obstakels en tegenwerking die ze ondervonden waren groot, maar desondanks is het een indrukwekkend geheel geworden. Enorm breed van opzet, met een grote hoeveelheid historische en culturele informatie over een onbekend deel van de wereld, dat zelden het nieuws haalt.’
De Dutch Doc Photo Award (20 duizend euro groot) wordt uitgereikt sinds 2010. De Britse fotograaf Jimmy Nelson won dinsdagavond de publieksprijs. Voor het eerst was daar ook een geldbedrag verbonden (5000 euro), beschikbaar gesteld door het Fonds Anna Cornelis. Voor het project Before They Pass Away reisde Nelson met Nederlandse financiering de wereld rond om uitstervende volken en hun rituelen vast te leggen.
Alle projecten, ook de 28 die werden geselecteerd voor de longlist, zijn tot en met 6 juli te zien in het Tropenmuseum Amsterdam.
Tegelijkertijd met de Dutch Doc Photo Award-tentoonstelling toont het Tropenmuseum het documentaireproject Geuzen van de Cariben van de Italiaanse fotograaf Nicola Lo Calzo, dat door het museum werd aangekocht.
The Aubergine Coat 
Tja, het gaat nu eenmaal om de publieksprijs, van “gewone mensen” die kijken naar “mooie plaatjes” (begrijp me niet verkeerd hoor, dat is niet denigerend bedoeld) en niet van een vakjury die er op een andere manier naar kijken. Before They Pass Away is zeker indrukwekkend en mooi gefotografeerd en is misschien meer documentatie- dan documentairefotografie, tis maar welk naampje je eraan geeft. Je zou het ook portretfotografie kunnen noemen. Vind het overigens erg flauw om te zeggen dat het “het resultaat van een sterk geromantiseerde, naïeve kijk op de wereld” is. Moet het altijd hard en reëel zijn? Moet er dan (weer) een National Geographic-sausje over? Hopelijk zet het boek aan tot nadenken.
Haters gonna hate zeggen ze in Amerika en inderdaad, er zullen altijd mensen zijn die het er niet mee eens zijn en met legitime en soms ook minder legitime argumenten komen. Maar ’t volk heeft beslist.
Overigens terecht dat The Sochi Project de vakjury prijs heeft gewonnen.
Wat is jou mening, Merel?