Kijk, dat is fijn: een fototentoonstelling zonder foto’s aan de muur. Dat kom je niet gauw tegen, uiterst conceptuele presentaties daargelaten. Maar dit is de expositie met de genomineerde projecten voor de Dutch Doc Award, de jaarlijkse prijs voor Nederlandse documentairefotografie (20.000 euro groot), en die is meestal vrij concreet. Zo van: hallo bezoekers, dit zijn de zes genomineerde fotografen, van wie er straks één gaat winnen. Hier hangen wat foto’s uit het project, daar ligt het boek, het is allemaal in kannen en kruiken, tot ziens weer.

Niet dit jaar. Dit jaar mag elke bezoeker van de bovenzaal in het Amsterdamse Tropenmuseum zelf op de stoel van de juryleden gaan zitten. Er werd een lange houten tafel getimmerd waaraan je uitgebreid kunt bladeren, kijken en mijmeren. Niet alleen de zes projecten van de shortlist worden hier gepresenteerd, ook de 28 documentaireprojecten van de longlist zijn te zien.

 

 

Er zíjn dus wel foto’s, een heleboel zelfs. Ze zitten alleen verstopt, grotendeels in boeken, al jaren een favoriet presentatiemedium voor fotografie, vooral die van de documentaire soort. Een boek biedt immers ruimte aan context en verhalen. En hoewel de meeste fotografen tegenwoordig diep nadenken over de manier waarop ze hun werk ook zo goed mogelijk over het voetlicht kunnen brengen in een museale omgeving, is het goed dat de (overigens nieuwe) organisatie van Dutch Doc besloot om die presentaties achterwege te laten. Ze deden de afgelopen jaren nooit echt recht aan de veelzijdigheid van de projecten en lieten het bezoek vaak achter met het bekende hmm…tja-gevoel.

Nu is er dus de mogelijkheid om de voorgedragen documentairewerken te bekijken in de vorm waarin ze aan de vakjury verschenen. En er is voor het eerst een publieksprijs, gefaciliteerd door het Fonds Anna Cornelis: 5000 euro voor de fotograaf die de meeste stemmen krijgt. De 34 projecten in plaats van de gebruikelijke zes bieden een mooie brede blik op wat er zoal aan documentairefotografie wordt gemaakt in Nederland én de kans om misschien wel een heel andere shortlist samen te stellen.

 

 

 

 

Want er kan natuurlijk altijd geredetwist worden, nog afgezien van de discussie over de elk jaar terugkerende vraag wat nu precies documentairefotografie ís *). De zes projecten die de vakjury koos (zie onder), waarbij het overigens opvallend is dat alleen Jan Rosseel niet, zoals de meeste van zijn collega’s, met een schrijver heeft samengewerkt, lopen uiteen van een tijdschrift over de beleving van natuur in de hedendaagse stedelijke omgeving (Club Donny) tot een onderzoek naar kinderen met het Foetaal Alcohol Syndroom (Het FAS-project) tot een veelkoppige ontleding van de Russische stad Sochi en haar omgeving (The Sochi Project).

 

 

Dat laatste project zou moeten winnen. Er is al veel geschreven over het Sochi Project, dat de afgelopen vier jaar in fasen naar buiten kwam, en het werk heeft al veel lof toegezwaaid gekregen. Terecht. Het is van een diepgravende omvang en vasthoudendheid die je maar heel zelden ziet. Bovendien is de kwaliteit van zowel de fotografie als de journalistiek steeds constant geweest. Nu het eindelijk af is, ligt er een knoertdik boek en mogen de makers Rusland niet meer in. Dan heb je iets teweeggebracht.

 

 

 

Een goede tweede? Ik kom er niet uit. Bert Verhoeffs NL, een soort staalkaart van de Nederlandse identiteit, is gedegen en geestig uitgevoerd en godzijdank geen 15-miljoen-mensen-reclame geworden, maar roept ook te weinig verbazing en teveel bevestiging bij de kijker op. Het FAS-project ontroert met eerlijke portretten van bijzondere kinderen, maar de nadruk ligt meer op de bewustwording dan op de fotografie.

 

 

Van Anaïs Lopez werden twee projecten voor de longlist genomineerd: Only in Burundi, een eigenzinnige rondreis door Burundi, en In the beginning no bird sang, een fotografische tocht met een blinde man als reisleider. Het is onbegrijpelijk dat het fotografisch minder interessante eerste project het tot een nominatie schopte. Zoals het ook onbegrijpelijk is waarom het indrukwekkend zorgvuldige Border Theories van Elian Somers, over de propagandistische macht van architectuur in de voormalige Sovjet-Unie, überhaupt niet werd genomineerd.

 

 

Zie? Altijd wat. Maar nu kan eindelijk iedereen meedoen. Op naar het Tropenmuseum, en vergeet uw rode potlood niet.

 

Dutch Doc Photo Award 2014. Tot 6 juli in het Tropenmuseum, Amsterdam.

De Dutch Doc Award en de publieksprijs worden uitgereikt op 10 juni.

Dit artikel werd gepubliceerd in de Volkskrant op maandag 26 mei 2014.

 

 

*) Lees voor die discussie het essay dat publicist/onderzoeker Taco Hidde Bakker in opdracht van Dutch Doc schreef.

 

 

Dit zijn de zes genomineerde projecten voor de Dutch Doc Award 2014:

Club Donny #10 Grande Finale – Samira Benlaloula, Ernst van der Hoeven & Frank Bruggeman

The Sochi Project – Rob Hornstra & Arnold van Bruggen

Only in Burundi – Anaïs Lopez & Eva Smallegange

Belgische Herfst – Jan Rosseel

NL – Bert Verhoeff & Reinie van Goor

Het FAS-project – Allard de Witte & Joost Bos