‘Spreek ik met fotograaf Henk Wildschut? Henk, gefeliciteerd! Het is weer tijd voor de jaarlijkse documentaire-opdracht Document Nederland, en wij hebben jou gekozen om die uit te voeren. Een hele eer inderdaad. We hebben dit jaar een thema bedacht – om je vingers bij af te likken. Het is (tatataaa): voedsel! … Hallo? Henk? Ben je daar nog? Ah, daar ben je. ‘Wel wat breed’, zeg je? Ja maar dat is toch geweldig. Zo kun je alle kanten op. Succes ermee hoor. We zijn erg benieuwd naar het resultaat. Dag Henk!’

In het echt ging het vast anders. Maar de ingrediënten van dit fictieve telefoongesprek stroken met de waarheid: Henk Wildschut heeft de afgelopen twee jaar in opdracht van Document Nederland (een samenwerking tussen het Rijksmuseum en NRC Handelsblad sinds 1997) gepoogd om het veelomvattende onderwerp voedsel een kop en een staart te geven en chocolade te maken van alle diametraal tegenovergestelde meningen en emoties die dat onderwerp aankleven.

 

 

 

 

Dat is hem wonderbaarlijk goed gelukt. Dat kun je zelfs concluderen na een bezoek aan het Rijksmuseum, waar zijn project onder de titel Ons Dagelijks Brood te vinden is in een gangetje op de eerste verdieping, na zalen vol achttiende-eeuwse schilderijen. Het is bijna lachwekkend om te zien hoe de grenzeloze omvang van de opdracht zich verhoudt tot de beuzelachtige ruimte die Wildschut uiteindelijk tot zijn beschikking kreeg om zijn foto’s te presenteren. En dan nog lukt het hem, kun je nagaan. Daarbij is er gelukkig ook een boek (mooi en prikkelend vormgegeven door Robin Uleman), een must voor iedereen die precies wil weten hoe de fotograaf te werk is gegaan.

Zo: als een koelbloedige chirurg. Met een heel scherp mesje. ‘Infuus’ staat er bij een foto van paprikaplanten onder UV-licht, die zich dankzij een ingenieus dieet dat via slangetjes wordt toegediend optimaal kunnen ontwikkelen. Bij een foto van een kar met gestapelde rode kratten staat ‘Wachtkamer’, want de kratten zitten volgepropt met pasgeboren kuikens uit de broedmachine die feitelijk niets anders doen dan wachten tot ze worden vervoerd naar een legkippenbedrijf.

 

 

 

 

 

 

 

Maar. Dit ging toch over vóedsel, jeweetwel: de Nieuwe Romantiek van kleinschalig biologisch moestuinieren in de stad en gelukkig scharrelende kippen? Toch niet over de bio-industrie?

Daar gaat het ook niet over. En ja, ook Henk Wildschut begon aanvankelijk aan zijn opdracht vanuit grootstedelijk idealisme en een sterk geloof in het toverwoord ‘biologisch’, schrijft hij achterin zijn boek. Maar gaandeweg zijn onderzoek en na diverse bezoeken aan zoveel mogelijk verschillende voedselproducenten, boeren en fabrieken begon een aantal denkbeelden te kantelen. Hij zag dat schaalvergroting, efficiëntie en innovatie in de voedselindustrie niet perse slecht zijn (zelfs niet voor de dieren). Dat ze zelfs noodzakelijk zijn voor een immer groeiende wereldbevolking én voor een tijd waarin consumenten het niet pikken wanneer er iets mis is met hun eten. Hij zag dat het biologisch produceren van gewassen niet altijd beter is voor het milieu.

 

 

 

 

Dat alles leidde tot een fotografisch document dat genuanceerd en objectief is (en waarin Wildschut zich niet heeft laten verleiden tot het oud-Hollandse spelletje waarin je volledig vóór of totaal tégen iets moet zijn, anders telt het niet). Alle foto’s, die onomwonden laten zien hoe ons eten zo veilig en schoon mogelijk wordt geproduceerd, werden ruimschoots voorzien van feitelijke tekst en uitleg.

 

 

 

 

Wel permitteerde de fotograaf zich wat kleine pesterijtjes. Een koe die volgens het bijschrift op een boerderij leeft waar de beesten zes maanden per jaar buiten mogen komen, fotografeerde hij nadrukkelijk ín de stal, en niet springend in het weiland. Maar als je daar even over nadenkt, begrijp je dat Wildschut fotograaf van de duivel speelt door dezelfde tactiek toe te passen als reclamemakers die consumenten willen doen geloven dat elk pak melk afkomstig is van zo’n blije grazer – maar dan omgekeerd.

Voedsel – het leek een nauwelijks behapbare opdracht. Henk Wildschut beet zich gelukkig vast in een relatief klein stukje, waar we evenwel nog lang op kunnen kauwen.

 

Henk Wildschut. Document Nederland: Ons Dagelijks Brood. T/m 7 januari in het Rijksmuseum, Amsterdam.

Publicatie €35.

Gepubliceerd op 18 oktober in de Volkskrant.