Onderweg van Beiroet naar Damascus, een rit van 150 kilometer, krijgt de taxi waar de Nederlandse fotograaf Jeroen Kramer (45) in zit problemen. De rest van het konvooi rijdt door en de taxi strandt bij een checkpoint. In een verlaten huis, op een bed, met naast zich een man met een kalasjnikov, moet hij zijn papieren laten zien.

‘Dat was wat minder leuk’, zegt Jeroen Kramer, een paar dagen later via de telefoon. Hij is terug in zijn woonplaats Beiroet en vertelt over zijn korte verblijf in de Syrische hoofdstad, waar hij vorige week in opdracht van het Duitse weekblad Der Spiegel heen reisde. De redactie had hem gevraagd om Bashar al-Assad te portretteren bij het interview dat twee redacteuren van Der Spiegel met de Syrische president zouden afnemen. Dat interview, ‘Blut und Seele’, is gisteren gepubliceerd, met vier van Kramers foto’s erbij: twee portretten (waarvan een op de cover), een foto waarop Assad in gesprek is met de twee Duitse redacteuren en een straatbeeld in Damascus.

 

 

 

 

Het was niet de eerste keer dat Kramer Assad voor zijn lens kreeg. Hij fotografeerde de president drie keer eerder in de tijd dat hij zelf in Damascus woonde, van 2003 tot 2006, eveneens voor Der Spiegel. Mede daarom gingen de nieuwe persvoorlichter van de president en de ‘erg nerveuze’ presidentsstaf, die eigenlijk liever een ‘paleisfotograaf’ wilden, uiteindelijk akkoord.

‘Ik had verwacht dat hij moe zou zijn’, zegt Kramer. Maar Assad, die de journalisten ontving in zijn ruime kantoor met veel kunst aan de muur, vooral fotografie, bleek ‘verrassend genoeg precies hetzelfde’ als de andere keren: ‘beleefd’, ‘bijzonder vriendelijk’ en na afloop van het gesprek bereid tot nakletsen. Hij maakte zelfs een grapje toen hij Jeroen Kramer de hand schudde. ‘Hij zei dat hij wist dat ik nu in Libanon woonde’ – alsof hij de fotograaf persoonlijk in de gaten hield.

Kramer had van tevoren behoorlijk getwijfeld over de opdracht. Een paar jaar geleden had hij zichzelf beloofd om nooit meer een oorlogsgebied binnen te gaan. Jarenlang maakte hij reportages voor Getty Images, The New York Times en de Volkskrant, over brandhaarden in Irak, Libanon, Palestina – tot het moment dat hij niet meer kon. Cynisme lag op de loer: was hij niet bezig om uit louter sensatiezucht de oorlog te vermarkten? Met het introspectieve en persoonlijke fotoboek Room 103 (2009) rekende hij in één keer af met dat imago. Hij won er de Dutch Doc Award mee, een Nederlandse prijs voor documentairefotografie.

 

 

 

 

De fotograaf zei eerst nee tegen Der Spiegel. Hij had de mannen met kalasjnikovs niet voor niets achter zich gelaten. Later, toen hij hoorde dat het ging om het portretteren van Assad, bedacht hij zich. Dit was een relatief veilige manier om naar Syrië te gaan en zijn vroegere woonplaats Damascus terug te zien. Zijn nieuwsgierigheid won het van zijn twijfel, en Kramer stapte de taxi in. Twee dagen later fotografeerde hij Bashar al-Assad, voor de vierde keer in zijn leven.

‘Ik vond het belangrijk om hem te fotograferen zoals hij is’, benadrukt Kramer een paar keer, ‘als de president van Syrië. Misschien niet de democratisch gekozen president, maar toch: hij is de president, zo is het nu eenmaal. Iemand vroeg me achteraf of ik geen sandaal tegen hem had aangegooid. Maar dat is mijn plek niet. Ik wilde perse geen politiek standpunt innemen of een oordeel vellen. Ook de straattaferelen in Damascus heb ik vanuit een zo breed mogelijk standpunt genomen, zodat er zoveel mogelijk verschillende mensen op zouden staan.’

 

 

 

 

Het presidentiële kantoor was donker. Kramer vroeg Assad of hij bij het met vitrage behangen raam wilde komen staan. ‘Toen zei hij: “Oh, je hebt hier een hele grote softbox (fotografisch hulpmiddel om het licht te spreiden – red.) staan”. Hij is een enthousiaste amateurfotograaf en hij vond het duidelijk leuk om te laten merken dat hij veel van fotografie afweet.’

Ze hadden het nog eventjes over het verschil tussen digitale en analoge fotografie. Toen was het klaar. Twee dagen later zat Jeroen Kramer in de auto terug naar Beiroet.

 

 

Gepubliceerd op 8 oktober 2013 in de Volkskrant