Julie Verhoeven. De naam klinkt zo Nederlands, maar wie de eigenaresse heeft gezien, weet: die vrouw is hartstikke Brits. Op YouTube is ze te zien met perzikroze ronde blosjes op de wangen en make-upboogjes vlak boven de wenkbrauwen. Of ze giechelt in een zwart-witopname modeontwerper Peter Jensen, ook al zo lekker Engels. En ondanks de grijstinten van de beelden is het zonneklaar dat de jas die ze draagt één en al kleur is, net als haar oogschaduw, want zo is Julie Verhoeven (1969). Ze is Brits in de meest excentrieke, hips-peelse, cool-komische, Vivienne-Westwood-kitscherige-theekopjes-achtige zin van het woord.

 

 

 

 

Wie nu afreist naar het Stedelijk Museum in Den Bosch kan met eigen ogen zien hoe haar Britsheid doorsijpelt in haar werk, in dit geval een installatie van tekeningen, sculpturen, weelderige kussens en muziek. Titel: Your Fly is Open.

Julie Verhoeven is wat je noemt een Renaissancekunstenaar, want ze blinkt uit in verschillende disciplines. Maar de basis voor al haar werk ligt in illustraties. Beweeglijke, figuratieve en expressieve pentekeningen maakt ze, met uiteraard veel kleur en hier en daar een psychedelisch tintje of een erotisch randje. Ze sieren buitenmuren, albumhoezen, wijnetiketten, espressokopjes, rugzakken, etuis, stoelen, tassen en jurken. Daarnaast richt Verhoeven tijdelijke winkels en etalages in, maakt ze reclamefilms en videoclips, en werkt ze samen met belangrijke modeontwerpers en -huizen, zoals Peter Jensen, Louis Vuitton, Chloé en Versace.

De modewereld – dat is waar ze vandaan komt. Ze is opgeleid aan het befaamde Central Saint Martins College of Art and Design in Londen, waar bijna alle Britse topontwerpers hebben gestudeerd, en ze begon haar carrière in de late jaren tachtig als assistent van modeontwerper John Galliano. Ze tekende zijn modellen. Sindsdien spelen kleding en mode een belangrijke rol in haar werk. Ze houdt van verkleedpartijtjes, ze hult zichzelf en haar tekeningen in royale lagen stof.

 

 

 

 

‘Ik houd van de theatrale en dramatische aspecten van mode en kleding’, zei ze onlangs in een interview. Dat is precies waarom de mode ook van haar houdt; waarom Louis Vuitton en Mulberry haar graag de nieuwste tassen laten ontwerpen, waarop spichtige vrouwen met felrode Pixiekapsels figureren en die werelden oproepen met roze wolken, rode kersen en zuurstokkleurige paddenstoelen. Dát gedeelte van de modewereld  waarin de mogelijkheden van overdrijving, fantasie en zelfs camp ten volle worden benut – daarin is Julie Verhoeven op haar plek.

Verhoeven is niet de enige kunstenaar die samenwerkt met modeontwerpers. Er zijn er zelfs vrij veel.  En de laatste tijd schrijven kranten en tijdschriften graag over hen. Ze presenteren lijstjes met bijvoorbeeld  het teamwerk van de Japanse stippenschilder Yayoi Kusama en Louis Vuitton; van schilder Gijs Frieling en grafisch ontwerper Job Wouters met Dries Van Noten; of van kunstenaar Bart Hess en ontwerper Iris van Herpen. Vaak doen ze of de interdisciplinaire samenwerkingen helemaal hip, happening  en nieuw zijn, terwijl de symbiose tussen beeldende kunst en mode in feite een heel oude is.

 

 

 

 

 

In de eerste helft van de twintigste eeuw werd de ontwikkeling van de moderne kunst duidelijk weerspiegeld in de mode. De ornamentele krullerigheid van Art Nouveau was terug te zien in de S-vormige silhouetten van rond 1900, toen vrouwen nog strenge korsetten droegen. Later, in de jaren voor de Eerste Wereldoorlog, werd de kunst simpeler en robuuster van vorm en verdween het korset. Jurken werden jurken recht en hoekig.

De Franse couturier Paul Poiret (1879-1944) begaf zich voortdurend onder kunstenaars, en verzamelde hun werk. Hij nam grafisch ontwerper Paul Iribe in dienst om zijn jurken te tekenen. Poiret zei: ‘Ik heb altijd van schilders gehouden. Het lijkt mij dat we hetzelfde beroep hebben en dat ze mijn collega’s zijn.’ Een ander beroemd voorbeeld van de vroege liefde tussen kunst en mode is de samenwerking tussen de Italiaanse ontwerper Elsa Schiaparelli en beroemde surrealisten als Salvador Dalí. Hoogtepunten van hun coöperatie waren de Lobster Dress uit 1937 met een door Dalí geschilderde kreeft erop, en de scandaleuze Skeleton Dress van een jaar later: een strakke zwarte jurk met witte botjes en een ruggengraat in reliëf.

 

 

 

 

De samenwerkingsverbanden en wederzijdse beïnvloeding zijn nooit weggeweest. Maar sinds de hoogtijdagen is de modewereld steeds commerciëler geworden en sinds de jaren zeventig richt ze zich steeds meer op jonge doelgroepen. Daardoor was het voor kunstenaars een tijdlang not done en wellicht niet zo interessant om zich met ontwerpers in te laten. Waarom de hard bevochten autonomie het raam uitgooien voor een lucratieve maar dienstbare print op een jurk?

Maar het werk van Julie Verhoeven is moeilijk dienstbaar te noemen. Misschien is het zelfs  andersom: misschien zijn de vloeiende jurken van Gibo (zomer/voorjaar 2004) of Something Else (voorjaar 2012) vooral de perfecte dragers voor Verhoevens dynamische prints, net zoals de signature polkadots van Yayoi Kusama het vorig jaar zo goed deden op de zonnebrillen, tassen en portemonnees van Louis Vuitton. De springerigheid van Verhoevens illustraties lijkt cruciaal voor de kunstenares – vandaar ook dat ze graag werkt met video’s en animaties. Eén van haar Pixieprinsessen op een dartel kledingstuk geeft precies dat springerige gevoel.

 

 

 

 

Gijs Frieling liet er een jaar geleden geen twijfel over bestaan: de pakken uit de herfst-wintercollectie 2012/2013 voor mannen van de Belgische ontwerper Dries Van Noten waren de perfecte vehikels om zijn werk over het voetlicht te brengen: ʻEen print van een van mijn schilderingen op een Dries Van Noten-pak is een soort reizende tentoonstelling’,  zei hij vorig jaar in het tijdschrift Metropolis M.

Van Noten raakte geboeid door het werk van Frieling toen hij het boek Vernacular Painting zag. Dat bevatte letters die grafisch ontwerper Job Wouters had ontworpen op basis van een  de veelkleurige monumentale muurschilderingen die Frieling vaak maakt. Van Noten besloot Frieling en Wouters in dienst te nemen, net als Paul Poiret lang geleden deed met Paul Iribe .

Tijdens Van Notens modeshow in het Grand Palais in Parijs kwamen Wouters’ letters en Frielings schilderingen letterlijk terug op jassen en broeken. En de kunstenaars zelf waren ook aanwezig: met kwasten vol verf en gekleed in overalls beschilderden ze de vijftig meter lange en vijf meter hoge muur langs de catwalk, zodat het modepubliek behalve een modeshow ook de geboorte van een enorm kunstwerk meemaakte.

Vooral het live schilderwerk is interessant in een tijd waarin kunstenaars en meer dan ooit continu met elkaar flirten en van elkaar proberen te profiteren. De modewereld laaft zich graag aan het prestigieuze ‘aura’ dat de beeldende kunst aankleeft en musea hebben ontdekt hoe profijtelijk het is om grote modetentoonstellingen te organiseren. Iris van Herpen ontwerpt kledingstukken die uit een 3d-printer komen en die vaak meer kunst dan mode zijn. Zij  kreeg in 2012 een solo-expositie in het Groninger Museum. En de rijk versierde creaties van Jean Paul Gaultier reizen op dit moment de grote musea in de wereld af. De presentatie van de gestippelde Kusama-accessoires voor Louis Vuitton ging – heel slim  – gepaard met de opening van een groot overzicht van de Japanse kunstenaar in het New Yorkse Whitney Museum of American Art.

 

 

 

 

Voor kunstenaars als Yayoi Kusama, Gijs Frieling en Julie Verhoeven zijn dit ongetwijfeld de perfecte omstandigheden om te werken: ze hebben zowel de stilte van het atelier, waarin ze volledig vrij zijn, als het rumoer van de commerciële samenwerking, die weer hele andere dingen van ze vraagt. ‘Mode is zo meedogenloos’, zegt Julie Verhoeven. ‘Wat het ene moment als het toppunt van goede smaak wordt beschouwd, wordt een decennium later verworpen en zelfs bespot. Ik houd van die rauwheid, van de snelheid van mode als industrie en van de types die erdoor aangetrokken worden.’

Meer nog dan als een kunstenaar beschrijft Verhoeven zichzelf als een reclamemaker, die door middel van herhaling en benadrukking de aandacht probeert te trekken van haar publiek. Het vrouwelijke lichaam, zowel dat van haarzelf als dat van anderen, zet ze voortdurend in bij die strijd om aandacht. Mode of kunst? Zelf laat ze dat in het midden. Wat waarschijnlijk ook maar het beste is.

 

 

Gepubliceerd in Kunstbeeld #6, 2013

Julie Verhoeven: Your Fly Is Open. T/m 1 september in Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch