Ik weet niet of iemand ooit heeft beweerd dat Salvador Dalí een dierenvriend was, maar als dat zo is, dan moet diegene dat onmiddellijk terugnemen en sorry zeggen. Want Salvador Dalí was geen dierenvriend. Een originele man – ja, dat wel. Hij had ooit het idee om een levende eend een paar staven dynamiet in zijn achterste te duwen en het beest dan op te blazen. Toen dat niet doorging, bedacht hij samen met vriend en fotograaf Philippe Halsman het plan met de vliegende katten, zoals de dochter van Halsman op YouTube vertelt en je op deze beroemde foto kunt zien.

 

 

 

 

Maar liefst 28 keer hebben vier assistenten van het kunstenaarsduo de drie katten en een emmer water door de lucht gegooid. 28 keer is Dalí omhoog gesprongen. 28 keer stond Halsman klaar om de foto te nemen. Er zijn geen geluidsopnames gemaakt van die sessies, maar je kunt je er iets bij voorstellen. Of zouden die katten na een keer of tien gewend zijn geraakt aan hun nieuwe functie en het gewoon stilletjes over zich heen hebben laten komen? Waren het misschien stuntkatten?

De meeste katten kunnen springen als de beste. Sommige kunnen ook vliegen. Het meest hilarische kattenverhaal ooit werd uitgezonden tijdens de eerste aflevering van VPRO’s radioprogramma Plots. Het ging over een terreurkat die zijn baasjes het leven zuur maakte door ziedend door de kamer te springen en het bezoek al vliegend aan te vallen. (Het verhaal is terug te luisteren, doe dat vooral.)

Maar. Dat deed die terreurkat uit eigen beweging. Dat laakbare gespring was zijn vrije keuze. De enige die op deze foto springt omdat hij dat zelf wil, is Dalí. De rest wordt gegooid (katten; water), is opgehangen aan draadjes (schildersezel; Dalí’s schilderij, Leda Atomica genaamd, waarin de zwaartekracht ook een rol speelt), wordt vastgehouden door een assistent (stoel), of is op een slimme manier verhoogd (krukje rechtsonder, dat op de onbewerkte foto, te zien op de website van de Library of Congress, wordt ondersteund door een steundingetje). Dat zegt wat.

 

 

 

 

Moet je die blik van de schilder zien. Het is de blik van een waanzinnige. Zijn rechteroog is wit, als dat van een schuimbekkend paard, zijn mond vertrokken tot een sardonische grimas. Het zal deze springende Dalí zijn geweest, die Philippe Halsman, bewust of onbewust, op het idee bracht om de mensen die hij voor zijn camera kreeg in de jaren daarna (vooral in de jaren vijftig, toen hij talloze portretten maakte voor Life Magazine) letterlijk een gat in de lucht te laten springen.

Jacques Tati, Marilyn Monroe, Audrey Hepburn, Liberace, de Hertog en Hertogin van Windsor – allemaal maakten ze deel uit van Halsmans nieuwe fotografieleer: de ‘Jumpology’. De fotograaf deed dat niet omdat hij op zoek was naar een of andere gimmick, maar omdat hij het idee had dat mensen al springend pas hun ware ik lieten zien.

 

 

 

 

 

 

‘Het leven heeft ons geleerd om onze gezichtsuitdrukkingen te controleren en te verbloemen’, zei Halsman, ‘maar het heeft ons niet geleerd hoe we onze sprongen moeten controleren. Ik wilde zien hoe beroemde mensen in een sprong hun ambitie of juist het gebrek daaraan toonden, hun zelfbewustzijn of hun onzekerheid, en al die andere eigenschappen.’ Een sprong kun je blijkbaar lezen.

Geen enkele kat is gewond geraakt bij het maken van deze foto, verzekerden Halsman en Dalí hun bezorgde publiek achteraf. De Spaanse schilder echter – ja díe had het zwaar gehad: hij was nat geworden, had de emmer tegen zich aan gekregen, zijn enkel verzwikt toen hij probeerde op zijn pootjes terecht te komen. Het zal ongetwijfeld iets met zijn ware aard te maken hebben gehad.